Sau hàng loạt vụ tai nạn nghiêm trọng liên quan đến xe giường nằm, Ấn Độ đã áp dụng tiêu chuẩn an toàn AIS-119 với nhiều quy định nghiêm ngặt về thiết kế, thoát hiểm và phòng cháy chữa cháy.
Nội dung chính
Đây được xem là bước đi mạnh mẽ nhằm tăng cường bảo vệ hành khách, đồng thời mở ra hướng tham khảo cho Việt Nam trong bối cảnh đề xuất cấm xe giường nằm chạy đêm vẫn còn gây tranh cãi.
Xe giường nằm – phương tiện thiết yếu nhưng nhiều rủi ro
Tại nhiều quốc gia, trong đó có Ấn Độ, xe giường nằm là lựa chọn phổ biến cho các tuyến đường dài, nhờ giá thành hợp lý, giờ giấc linh hoạt và khả năng đưa đón tận nơi.
Mặc dù hệ thống đường sắt tại Ấn Độ đã phát triển mạnh, nhưng vẫn thường xuyên quá tải, đặc biệt vào mùa cao điểm, khiến nhiều người chuyển sang sử dụng dịch vụ xe khách.
Theo số liệu từ nền tảng đặt vé redBus năm 2024, thị trường xe khách tư nhân liên tỉnh ở Ấn Độ ghi nhận gần 45 triệu lượt hành khách mỗi năm, với hơn 5.000 nhà xe hoạt động.
Trong đó, xe giường nằm chiếm 51% lượng vé bán ra và đóng góp tới 72% doanh thu toàn ngành, cho thấy sức hút mạnh mẽ của loại hình vận tải này.
Tuy nhiên, chính sự phổ biến này lại đi kèm với những nguy cơ mất an toàn, đặc biệt trong các chuyến xe chạy đêm – khi tài xế dễ buồn ngủ, tầm nhìn bị hạn chế và hành khách khó phản ứng nếu xảy ra sự cố.
Tai nạn thảm khốc và hồi chuông cảnh tỉnh
Tháng 7/2023, một chiếc xe giường nằm tại bang Maharashtra (Ấn Độ) gặp tai nạn trên đường cao tốc, đâm vào cột, lật nghiêng và bốc cháy khiến 25 người tử vong – hầu hết là hành khách đang ngủ.
Điều tra cho thấy tài xế vừa mệt mỏi vừa có nồng độ cồn, khiến việc xử lý tình huống trở nên nguy hiểm hơn.
Vụ việc này được xem là một trong những thảm kịch giao thông tồi tệ nhất trong năm, thúc đẩy chính phủ Ấn Độ siết chặt quy định và bắt buộc áp dụng tiêu chuẩn an toàn AIS-119 đối với tất cả xe giường nằm.
AIS-119: Hệ thống tiêu chuẩn an toàn toàn diện cho xe giường nằm
Tiêu chuẩn AIS-119 do chính phủ Ấn Độ ban hành bao gồm nhiều quy định kỹ thuật nghiêm ngặt, từ thiết kế giường, lối thoát hiểm đến trang bị phòng cháy chữa cháy. Các điểm chính bao gồm:
1. Bố trí giường hợp lý, đảm bảo thoát hiểm
Mỗi hàng ghế chỉ được bố trí tối đa 3 giường (2x1), không còn kiểu bố trí 4 giường (2x2).
Mỗi xe bắt buộc có ít nhất 2 lối thoát hiểm riêng biệt: cửa chính và cửa thoát khẩn cấp (bên hông, trần hoặc phía sau).
Lối thoát hiểm phải dễ mở từ bên trong, có viền phản quang và không bị vật cản che chắn.
2. Trang bị đầy đủ hệ thống phòng cháy chữa cháy
Cảm biến khói hoặc nhiệt bắt buộc ở khoang hành khách, khoang động cơ và khoang hành lý.
Xe phải có hệ thống dập cháy tự động dùng chất chữa cháy không độc hại.
Còi báo động và đèn cảnh báo phải hoạt động ngay cả khi xe tắt máy.
3. Thiết kế an toàn cho hành khách
Giường không được nghiêng quá 8 độ để tránh trượt khi phanh gấp.
Thanh vịn bắt buộc cho tầng giường trên và tại các vị trí dễ mất thăng bằng.
Nội thất sử dụng vật liệu chống cháy, hạn chế khói độc khi có hỏa hoạn.
4. Quy định nghiêm ngặt với tài xế
Không được lái liên tục quá 5 giờ, tổng thời gian làm việc không quá 8 giờ/ngày.
Chuyến xe đêm bắt buộc có hai tài xế thay phiên nhau, giảm nguy cơ tài xế ngủ gật.
Tại Việt Nam, đề xuất cấm xe khách giường nằm lưu thông từ 2h30 đến 5h30 sáng đang vấp phải nhiều ý kiến trái chiều.
Một số cho rằng đây là giải pháp hữu hiệu nhằm giảm tai nạn giao thông khi tài xế và hành khách đều dễ mất cảnh giác.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia và người dân cho rằng việc cấm hoàn toàn không phải là giải pháp tối ưu, vì có thể ảnh hưởng đến nhu cầu đi lại thiết yếu.
Thay vào đó, kinh nghiệm từ Ấn Độ cho thấy việc siết chặt tiêu chuẩn kỹ thuật và quy trình vận hành có thể là hướng đi phù hợp hơn.
Việc áp dụng các quy chuẩn tương tự AIS-119, đi kèm kiểm định chặt chẽ và xử phạt nghiêm các vi phạm, sẽ giúp cải thiện an toàn mà không cần cấm đoán tuyệt đối.
Xe giường nằm, nếu được thiết kế đúng chuẩn và vận hành theo quy định nghiêm ngặt, hoàn toàn có thể trở thành phương tiện vận tải đường dài an toàn và hiệu quả.
Trong bối cảnh Việt Nam đang tìm hướng giải quyết bài toán tai nạn giao thông vào ban đêm, bài học từ Ấn Độ không chỉ nằm ở tiêu chuẩn kỹ thuật mà còn ở cách tổ chức quản lý, giám sát và nâng cao trách nhiệm của các nhà xe và tài xế.
Việc đảm bảo an toàn không chỉ phụ thuộc vào khung giờ xe lưu thông, mà quan trọng hơn là cách chúng ta kiểm soát phương tiện, con người và hạ tầng một cách đồng bộ và có trách nhiệm.
Mai Hương
