Trong khi nhiên liệu sinh học tiếp tục được kỳ vọng là lời giải cho bài toán giảm phát thải, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng những bài học từ E5 cần được nhìn nhận nghiêm túc nếu không muốn lặp lại vết xe đổ.
Xăng sinh học E10 – loại nhiên liệu gồm 10% ethanol và 90% xăng khoáng được xem là giải pháp trung gian giúp Việt Nam tiến dần tới mục tiêu giảm phát thải khí CO₂ và phát triển năng lượng bền vững.
Hai “ông lớn” trong lĩnh vực xăng dầu là Petrolimex và PVOIL sẽ tiên phong cung cấp E10 tại Hà Nội, TP.HCM và Hải Phòng – những địa phương có sản lượng tiêu thụ nhiên liệu lớn nhất cả nước.
Giai đoạn thí điểm này được coi là bước đệm để chuẩn bị triển khai rộng rãi trên toàn quốc từ đầu năm 2026.
Tuy nhiên, sự thận trọng là điều dễ hiểu, bởi bài học từ xăng E5 – từng rầm rộ ra mắt năm 2018 vẫn còn nguyên tính thời sự.
Xăng E5: Từ kỳ vọng lớn đến thất bại thầm lặng
Khi xăng E5 ra mắt, nó từng được xem là lựa chọn thay thế lý tưởng cho RON92, nhờ giá thành rẻ hơn và ưu điểm bảo vệ môi trường.
Nhưng chỉ sau vài năm, người tiêu dùng dần quay lưng với loại nhiên liệu này.
Anh Trịnh Văn Thăng (quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) nhớ lại, anh từng ủng hộ E5 vì tin tưởng vào tác dụng giảm khí thải và tiết kiệm chi phí.
Tuy nhiên, khi chuyển sang xe đời mới được khuyến cáo dùng xăng RON95, anh buộc phải từ bỏ E5 vì lo ngại xe vận hành không ổn định. “Xe kêu to, ì máy, vừa tốn xăng lại vừa lo hư hỏng,” anh chia sẻ.
Không chỉ người dùng cá nhân, một doanh nghiệp vận hành 5 cây xăng tại Bình Dương cũng phải ngừng bán E5 do doanh số sụt giảm nghiêm trọng.
Theo đại diện doanh nghiệp này, vào thời kỳ cao điểm, E5 chiếm tới 35–40% lượng xăng bán ra. Nhưng đến cuối năm 2023, tỷ lệ này giảm còn vỏn vẹn 10%.
“Một bồn xăng RON95 bán hết sau ba ngày, còn E5 phải đến nửa tháng,” người này cho biết thêm.
Những nguyên nhân chính khiến E5 “chết yểu”
Theo ông Đào Duy Anh – Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), E5 không thể cạnh tranh được vì sử dụng nền RON92 – loại xăng ngày càng ít được ưa chuộng.
Xe đời mới thường yêu cầu nhiên liệu có chỉ số octan cao như RON95 để đảm bảo hiệu suất động cơ.
Ngoài ra, hệ thống ưu đãi về thuế và phí cho xăng sinh học chưa đủ hấp dẫn.Sự thiếu đồng bộ giữa các địa phương và truyền thông chưa hiệu quả khiến người tiêu dùng hoài nghi, thậm chí hiểu sai về chất lượng nhiên liệu.
Dù đã được kiểm chứng là an toàn, E5 vẫn không thể vượt qua rào cản tâm lý ở các đô thị lớn – nơi người dân sẵn sàng chi thêm tiền để yên tâm về vận hành và độ bền của phương tiện.
E10: Kỳ vọng không đi lại “lối mòn” cũ
Để E10 không lặp lại số phận như E5, giới chuyên gia nhấn mạnh cần đồng bộ hóa từ chính sách đến cơ sở hạ tầng.
Đại diện một doanh nghiệp xăng dầu tại TP.HCM cho rằng E10 cần được nâng cao hiệu suất, độ ổn định và khả năng bảo quản.
Bên cạnh đó, việc xây dựng giá bán cạnh tranh, truyền thông rõ ràng về lợi ích môi trường – kinh tế và hệ thống phân phối đạt chuẩn sẽ giúp E10 chiếm được lòng tin người dùng.
Ông Trần Ngọc Năm – Phó Tổng giám đốc Petrolimex đề nghị Bộ Công Thương ban hành lộ trình triển khai cụ thể để các doanh nghiệp chủ động đầu tư bồn chứa, phối trộn và chuẩn hóa tiêu chuẩn kỹ thuật phù hợp với nguồn xăng khoáng hiện hành.
Ông Bùi Ngọc Bảo – Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cũng nhấn mạnh việc cần tối thiểu 6 tháng để chuẩn bị về mặt kỹ thuật và pháp lý.
Theo ông, các thủ tục hành chính hiện tại quá rườm rà, khiến doanh nghiệp khó triển khai nhanh chóng. “Trong khi nhiều nước chỉ có 3–4 quy chuẩn kỹ thuật, Việt Nam có tới 35, do nhiều bộ ngành cùng quản lý,” ông nêu thực trạng.
Có nên loại bỏ hoàn toàn các lựa chọn thay thế?
Một trong những đề xuất đáng chú ý đến từ ông Giang Chấn Tây – Giám đốc Công ty Bội Ngọc (Trà Vinh) – là Nhà nước nên xem xét loại bỏ hoàn toàn xăng RON95 và chỉ lưu hành E10 nếu muốn chuyển đổi thành công.
“Nếu không còn lựa chọn thay thế thì người tiêu dùng buộc phải chuyển sang E10, thị trường sẽ tự điều chỉnh theo hướng mới mà không cần cưỡng ép,” ông nói.
Theo ông Tây, việc chỉ sử dụng E10 còn giúp giảm chi phí đầu tư cho các trạm xăng, tránh hao hụt và rủi ro tồn kho như với E5 trước đây.
Ngoài ra, ông cũng đề xuất sử dụng tên gọi sản phẩm dễ hiểu và tích cực hơn để người tiêu dùng tiếp cận dễ dàng, đồng thời hạn chế thông tin gây hoang mang.
Cơ quan quản lý vào cuộc
Trước những ý kiến từ doanh nghiệp và chuyên gia, Bộ Công Thương cho biết đang hoàn thiện cơ chế hỗ trợ E10, bao gồm ưu đãi thuế môi trường, phí bảo vệ môi trường và điều chỉnh các tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến xăng nền, ethanol cũng như phương tiện sử dụng.
Theo kế hoạch, E10 sẽ được bán song song với các loại xăng hiện nay từ đầu năm 2026, trước khi tiến tới mở rộng phạm vi sử dụng.
Thực tế, nhiều quốc gia đã luật hóa việc sử dụng nhiên liệu sinh học như một yêu cầu bắt buộc.Tuy nhiên, tại Việt Nam, câu hỏi lớn vẫn còn bỏ ngỏ: Liệu E10 có thể làm nên chuyện khi E5 từng thất bại ngay tại “vạch xuất phát”?
Anh Trịnh Văn Thăng – người từng quay lưng với E5 chia sẻ sẽ cân nhắc chuyển sang E10 nếu sản phẩm được chứng minh vận hành tốt, bền máy và có giá cạnh tranh.
Tương tự, đại diện doanh nghiệp tại Bình Dương cũng sẵn sàng tái phân phối E10 nếu thị trường phản hồi tích cực.
Dẫu vậy, cả người dùng và doanh nghiệp đều chung một kỳ vọng: E10 cần được triển khai bài bản, minh bạch, và học đúng bài học từ những gì E5 đã bỏ lại.
Mai Hương
